2020 yılı Ethereum topluluğu için önemli bir yıl oldu. 2021 yılı ise farklı ve ilginç gelişmelere gebe. Bir önceki yazımızda Ethereum’un parası ETH’nin para arzının önümüzdeki yıllarda nasıl değişeceğini yazmıştık. Bu yazımızda ise gelin hep birlikte yakın vadede, yani önümüzdeki yıl için Ethereum topluluğunun en çok konuşacağı konulara değinelim..

Ethereum’un çıkma nedeni

2020 yılı Bitcoin için, geniş kesimler, özellikle de Wall Street başta olmak üzere finans dünyasının gündemine girme açısından önemli bir yıl oldu. Geçmişte Bitcoin hakkında şüpheli konuşan pek çok ünlü ismin bu fikirlerini yavaş yavaş değiştirdiklerini gördük.

Ethereum bildiğiniz gibi Bitcoin sonrası ortaya çıkmış ikinci büyük blokzincir. Bir nevi Bitcoin’in küçük yaramaz yeğeni. Çıkma ana nedeni, blokzincir uygulamalarında Bitcoin’in bir adım ötesine gitmek.

Bitcoin’in ana kullanım amacı, değer saklama aracı olarak kullanılan bir kripto para olmak. Belki bir noktada alışverişler için de kullanılmak da hedefler arasında, ancak 2020 yılı içinde bu amaçtan çok, dijital altın olma özelliğinin ön plana çıktığını söyleyebiliriz.

Ethereum ise 2013 yılında başladığı yolculuğunda, çok daha inişli çıkışlı ve badirelerle dolu bir yol izledikten sonra 2020 yılı ile birlikte nihayet daha olgun bir yola girmiş olabilir. Gelin önce bir bakalım bu yıl olanlara:

2020 yılı içinde neler oldu?

Ethereum “dünyanın bilgisayarı” olmak hedefiyle, üzerine kurulu uygulamalara hızlı, güvenli bir altyapı sunabilmek amacıyla kuruldu. Bu amaç için çalışmalar o zamandan beri devam ediyor. Kimileri tarafından yavaş olmakla eleştiriliyor. Ancak üzerinde ciddi bir maddi yük taşıyan ve binlerce uygulamanın çalıştığı bir altyapıyı ilerletmek o kadar da hızlı olmuyor.

İşte Ethereum geliştiricileri, sistemi yenilemek amacıyla üzerinde belki de kuruluşundan beri çalıştıkları ikinci versiyonu 2020 yılının Aralık ayı başında nihayet başlattılar. Bu normal paket yazılımlarda yaşadığımız gibi, her şeyin değiştiği yepyeni bir ürün değil. Muhtemelen iki-üç yıl sürecek büyük bir değişimin başlangıcı.

ETH 2.0 denen bu değişim aslında 2020 yılı ile birlikte kendini zorunlu hale getirmişti. Zira, 2017 yılındaki ICO patlaması sırasında Ethereum sisteminin sınırları zorlanmıştı. Bu zorlamayı sağsalim atlatabilen Ethereum’un bir sonraki talep patlamasına nasıl hazırlık yapacağı önemli idi. İşte o talep patlaması 2020 yılının yazında Merkeziyetsiz Finans (DeFi) hareketi ile yaşandı. Zira DeFi platformlarının hemen hemen hepsi Ethereum üzerine kurulu idi.

Peki nasıl bir sınav verdi Ethereum DeFi patlaması sırasında? Öncelikle, Ethereum sistemi bu yoğun talebi karşılamayı becerdi; herhangi bir büyük aksaklık yaşanmadı. Ancak, yüksek işlem ücretleri, yoğunluk nedeniyle gecikmelerin yaşanması gibi nedenlerle bu sınavdan ‘yıldızlı pekiyi’ değil ancak ‘geçer not’ alabildi.

Her ne kadar sorun yaşamış olsa da, 2020 yılında yaşanan bu talep patlamasının belki de en önemli sonucu, Ethereum’un başta DeFi olmak üzere, her tür merkezi olmayan ürün ve servis için ilk gidilecek güvenli adres olduğunu tescil etmesi oldu.

2021 yılında neler yaşananacak?

Dışarıdan bakınca, 2017’den 2020’ye kadar geçen süreyi çok verimli geçirmediklerini gözlemlesek de, Ethereum’un ana geliştiricileri, başta Vitalik olmak üzere, bu süre içinde nasıl bir Ethereum istediklerini araştırdıklarını ve artık çok net bir plan ortaya çıkardıklarını belirtiyorlar.

Bu anlamda önümüzdeki yıl, Ethereum için başladığı bu dönüşümü hızlı bir şekilde devam ettireceği bir yıl olacak. Ancak hemen belirtelim, geliştiricilerin odaklandığı noktalar ile topluluğun konuşacağı konular birbirinden farklı olacak.

Belki de yukarıdaki girizgahtan sonra 2021 yılının en önemli olayının ETH 2.0 olacağını düşünüyorsunuz ama ondan daha acil bir başka konu var Ethereum topluluğunun gündeminde. Peki neler bunlar? Teknik detaylara çok da fazla girmeden, hızlıca bakmaya çalışalım:

Roll-up’lar

2020 yılında yaşanan DeFi patlamanın devam etmesi durumunda, önümüzdeki yıl karşılaşılabilecek en büyük sorun, Ethereum sisteminin sıkışması ve maliyetlerin artması, bunun sonucu da DeFi platformlarının ya da kullanıcıların alternatif platformlara yönelmesi olabilir.

Şu anda Polkadot, Cosmos (Atom), Avalanche, Flow benzeri platformlar apartta bekliyor. Bu alternatif platformlar Ethereum’dan pazar payı kapabilecek mi, yoksa kendilerine niş (küçük, özel - örneğin NFT gibi) pazarlar mı bulacaklar hep birlikte göreceğiz.

Ethereum üzerine kurulu ve artık belli bir büyüklüğe gelmiş olan DeFi platformları bu maliyetlere ciddi olarak takılmış durumdalar. Ethereum geliştiricileri ve bu DeFi platformlarının üzerinden anlaştığı nokta ise, bu yoğun işlem yükünün Ethereum üzerinden alınıp, Layer 2 dediğimiz blokzincir dışında (üzerinde) ayrı ortamlarda işlenmesi. Bu işleme sonrasında oluşan sonuçların ise toplu halde blokzincire yazılması, ki buna roll-up (toplama) deniyor.

Böyle bir çözüm sayesinde, Ethereum blokzincirine olan talebin düşmesi sonucu fiyatların ucuzlaması ve işlem hızlarının artması söz konusu olacak.

Burada kritik nokta, hangi roll-up çözümlerinin ağırlık kazanacağı olacak. Zira, DeFi platformları yapıları itibariyle birbirleri ile çok ilişkililer; hep dendiği gibi para legoları gibi birlikte ve içiçe bir şekilde çalışıyorlar. Roll-up çözümler ise, blokzincir dışında faaliyet gösterdikleri için, farklı çözümler kullanılarak yapılan işlemlerin doğruluğu ve blokzincirine işlenmesi konusunda problemler çıkması olası.

Şu noktada ağırlıklı olarak ortak çıkan çözümler Optimism ve zkSync. DeFi’nin önde gelen platformlarında Synthetix, Optimum ile denemeler yapmaya başladı bile.

EIP 1559

Ethereum üzerinden işlem ücretlerini azaltmaya yönelik bir başka insiyatif ise Vitalik Buterin’in 2018 yılında önerdiği EIP 1559 çözümü. EIP (Ethereum Improvement Proposal), Ethereum üzerindeki iyileştirme önerilerine verilen genel ad. Bu çözüm, temel olarak Ethereum üzerinde yapılan işlem ücretlerinin daha tahmin edilebilir olmasına çalışıyor. Bu sayede, anormal ücretlerin önüne geçmeyi planlıyor.

Kullanıcılar için harika ancak madencilerin çok hoşuna gitmeyecek bir çözüm. Gerek Bitcoin, gerekse Ethereum’da şu anki durumda, işlemler üzerinden alınan komisyonların tamamı madencilere gidiyor. Önerilen sistemde, kullanılanıcıların ödediği komisyonlar temel olarak ETH yakılmasına neden olacak, yani sistemin işine yarayacak. Madenciler, ise bu temel ücretin üzerine kullanıcıların ödediği bahşişlerden nasiplenecekler. Madencilerin durumdan çok hoşnut oldukları söylenemez ama 2020 yılında yaşadıkları cennetin sürdürülemez olduğu da açık. Baksanıza şuna: 2020 yılının en fazla işlemin olduğu iki günde kazandıkları rakam, 2019’da tüm yılda elde ettikleri işlem ücreti (35 milyon ABD Doları) kadar!

coinmetrics_total_fees_1yr
2020 yılı ETH işlemlerinden madencilerin günlük kazançları. Kaynak: Coinmetrics

EIP 1559’un 2021 yılı içinde geçerlik kazanıp kazanmayacağı belirsiz. Kullanıcı tarafında bir talep olduğu kesin. Alternatif Ethereum rakiplerinin maliyetlerinin çok düşük olduğunu düşündüğümüzde, 2020 yazı ile birlikte yakaladığı büyük avantajı kaçırmak istemeyecektir platform geliştiricileri. Bu nedenle kendi içlerinde EIP 1559’u hızlandıracak bir ekip kurup maddi bir yatırım bile yaptılar. Madenciler ne kadar ayak direyebilir? Çok olası görünmüyor.

Bu arada EIP 1559’un hem şu anki Ethereum hem de ETH 2.0 için geliştirildiğini belirtelim. Bu nedenle, ETH 2.0’a geçiş sürecinde yaşanabilecek aksama ya da gecikmelerin EIP 1559’u çok da etkilemeyeceğini belirtmek gerek.

ETH 2.0

Başta da belirttiğimiz gibi, 2021 yılında ETH 2.0’a geçiş, topluluk içinde o kadar da konuşulmayacak. Zira, ETH 2.0’in kullanıcı ve geliştiriciler tarafında somut olarak hissedilmesi 2022 yılını bulacak.

2021 yılında, öncelikle 0. Faz denen, madenciler yerine rehin verenler (staking yapanlar) için sürecin nasıl işlediği test edilecek. 1 Aralık’ta başlayan bu sürecin yaklaşık bir yıl sürmesi bekleniyor.

Bunun yanında, yine 2021 yılı içinde mevcut ETH 1.0 blokzincirinin, yeni ETH 2.0 blokzincirinin temel direğinin (beacon chain) içine gömülmesi için uğraşılacak.

Daha altyapısal işlemler olan bu iki ana konu, ETH 1.0 üzerinde kullanıcı açısından bir değişiklik yaratmayacağı için, topluluğun çenesinden çok geliştiricilerin aklını yoracak.

Sonuç

Fazla teknik detaya boğmadan, kullanıcı perspektifinden baktığımızda, 2021’in Ethereum üzerinde komisyonların düştüğü, işlemlerin daha hızlı gerçekleştiği bir yıl olma beklentisi var. Bakalım, Ethereum bu beklentileri karşılayabilecek mi?

Kaynaklar: Yazı içinde kullanılan her bir kaynağa, ilgili yerde bulunan linkten ulaşabilirsiniz. Konu ile ilgili teknik olarak yazılmış ayrıntılı bir rapor için Messari sitesindeki ETH 2.0 Primer‘e de göz atabilirsiniz

Not 1: Bu yazı ilk olarak 15 Aralık 2020’de BTCHaber.com‘da yayınlandı

Not 2: Tüm yazılara Yazılar sekmesinden ulaşabilirsiniz

Genel not: Bu ve diğer yazılarımızın hiçbiri yatırım tavsiyesi değildir. Özellikle DeFi yani merkeziyetsiz finans sektörünün denetime tabi olmamasından dolayı klasik piyasalara göre çok daha riskli olabileceğini göz önünde bulundurun.