Bu yazımızda DeFi dünyasının paraları olan tokenlar ile tanışmak için neler yapılır ona bakacağız:

Bundan önceki dört yazılık serimizde DeFi dünyasına ilk girişte ihtiyaç duyulan cüzdanlardan bahsetmiştik. Cüzdan kurduktan sonra DeFi dünyası tokenları ile alım satım nasıl yapılır ona da bu yazımızda bakacağız:

Cüzdanlar neden önemli?

Elektronik cüzdanlar DeFi dünyasının en kritik parçalarından. Neden?

DeFi yani merkeziyetsiz finans dünyasının en temel prensiplerinden biri gücü kullanıcıya vermek. Yani kullanıcının dijital dünyada elinde olduğu varlıklara tam olarak sahip olması demek.

Biraz daha açalım lütfen: Kullanıcının, klasik dünyada işlem yapmak için parasını bir finans kurumuna ‘emanet’ etmesi gerekirken, DeFi dünyasında böyle bir zorunluluk yok. Dijital varlığın tek sahibi olarak varlığı elektronik cüzdanında tutuyor ve dilediği DeFi ürününü dilediği zaman kullanıp işi bittiği anda da elektronik cüzdanının bağlantısını keserek DeFi ürünü ile ilişkisini bitiriyor.

Cüzdan gerekli mi? Merkezi borsalar kullanılamaz mı?

Elektronik cüzdan, finansal okuryazarlığı daha ileri seviyede olan, konuyu araştırmış olan kullanıcıların kullanabileceği araçlardan. Öğrenmesi hiç zor değil ancak emek istiyorlar.

man_computer
Image by MayoFi  from Pixabay

Bu konuda çaba sarfetmeyen ancak DeFi ürünlerini yine de kullanmak isteyenler merkezi borsaları da kullanabilirler. Ancak, kendi dijital varlığını koruma konusunda cüzdanları öğrenmek istemeyecek kadar ‘tembel’ birinin DeFi ürünlerini kullanmasındaki risk açıkcası çok daha fazla. Tabii ki son tercih son kullanıcının.

Bunun yanında kitlelerin merkezi borsaları kullanmak istemelerinin bir başka nedeni teknik olarak kendilerini yetersiz hissetmeleri, ve kullanım sırasında oluşacak sıkıntılarda kendilerine yardımcı olabilecek bir destek hizmeti olabilir - ki bu gayet anlaşılabilir bir durum. Son olarak, özellikle kimsenin istemediği can kaybı durumlarında kullanıcı elektronik cüzdan bilgilerini böyle bir durumda ulaşılabilir kılmazsa, bu varlıklar sonsuza kadar yok olur. Merkezi borsalarda ise, özellikle ülke sınırları içinde kurulu olanlarda, kanuni yollardan talep edilmesi halinde borsada duran paranın hak sahiplerine iade edilmesi gibi bir durum söz konusu.

Token nasıl alınıyor?

DeFi tokenları alabilmek için birkaç farklı yöntem var. Bunlardan da kısa kısa bahsedelim dilerseniz:

İlk adım itibari paradan kriptoparaya geçmek

DeFi dünyasından işlem yapmak için kullanıcının elinde kriptopara olması gerekiyor.

Peki bu paralara nasıl ulaşabilir kullanıcı? Öncelikle elindeki itibari paraları (yani devletler tarafından basılan paralar) kriptoparaya çevirmesi gerekiyor. Bunu ise merkezi kriptopara borsaları ile yapabilir. Kendisine ait bir banka hesabından merkezi bir kriptopara borsası hesabına itibari parasını gönderir, sonrasında o borsanın sunduğu kriptoparalardan satın alabilir.

DeFi dünyası ağırlıklı olarak Ethereum blokzinciri üzerine kurulu olduğu için DeFi ürünlerinde bu blokzincirin parası olan ETH en sık karşılacağınız ve en likit para ancak bununla sınırlı değil tabii. Özellikle USDT (Tether) ve USDC de ABD dolarına çıpalanmış paralar olarak rağbet görüyorlar. Kullanıcı ilk adım olarak hemen hemen tüm borsalarda bulunan bu tokenlar ile yatırıma başlayabilir.

Merkezi borsalar

Kullanıcılar, daha sonrasında farklı DeFi ürünlerine yatırım yapmak isterler ise kriptopara borsalarının sunduğu tokenlardan alabilirler. Ancak unutulmaması gereken, bu borsalarda tutulan paraların özünde onlara verilmiş emanetler olduğunun unutulmaması. Sonuç olarak bu borsalarda tutulan kriptoparalar henüz devlet tarafından denetlenmedikleri için klasik anlamda mevduat olarak bankada tutulan paraya göre daha fazla risk taşımaktalar. Bu risk, kullanıcı parayı kendi elektronik cüzdanına taşımadıkça devam eder.

Bunun yanında yukarıdaki ilk kısımda bahsettiğimiz rahatlık nedeniyle kullanıcılar kısıtlı da olsa borsanın sunduğu kriptoparalar ile yatırım yapmayı sürdürebilirler.

Merkeziyetsiz borsalar

Merkezi borsalar doğal olarak piyasada bulunun binlerce coin ya da tokendan sadece en çok kullanılan birkaç tanesine yatırım imkanı sunar. Peki ya kullanıcı kalan binlercesine yatırım yapmak isterse? O zaman istikamet merkeziyetsiz borsalar.

Merkeziyetsiz borsalar, DeFi felsefesine uygun olarak ‘açık’ bir şekilde çalışırlar. İki şekilde açık olarak tanımlamak mümkün. Birincisi, isteyen herkes, dil, din, ırk, lokasyon, mali durum gibi hiçbir kriter olmaksızın bu borsaları kullanabilir. İkincisi ise dileyen her DeFi girişimi, kendi ağına ilişkin tokenini istediği zaman bu borsalarda dolaşıma sokabilir.

Merkeziyetsiz borsalar içinde en büyüğü Uniswap (ki onunla ilgili, nasıl çalıştığı, rakipleri, son durumu ve yeni versiyonu olmak üzere dört faklı yazıya bakabilirsiniz). Diğer büyükleri ise aşağıdaki tabloda görebilirsiniz:

dexes
Merkeziyetsiz borsalar pazar payı değişimleri değişimi. Kaynak: TheBlock

Peki nasıl kullanılır merkeziyetsiz borsalar?

Merkeziyetsiz borsaları kullanmanın en zor yanı başlangıcı. Aslında bu merkezi borsalar için de benzer şekilde. Zira merkezi borsalar ‘müşterini tanı’ (know-your-customer) ilkeleri ile çalıştıkları ve itibari paralara dokundukları için oldukça hassaslar.

Merkeziyetsiz borsalar ise sadece kripto para kabul ediyorlar. ‘Kabul etmek ne demek?’ Derseniz şöyle hatırlatalım: Herhangi bir merkeziyetsiz borsanın web sitesine girerseniz, yapacağınız ilk iş genelde sağ üst tarafta bulunan ‘cüzdanını bağla’ (connect your wallet) düğmesine basmak. O zaman site size hangi elektronik cüzdanı kullanmak istediğinizi sorar ki, bunu bir önceki yazımızda detaylı olarak anlatmıştık: 👇

Tweet

Örnek olarak Metamask’ı seçtiğinizde Metamask siteye bağlanmak isteyip istemediğiniz konusunda sizden teyid alır ve onay verirseniz, cüzdanınızdaki varlıkları site içinde görüntüleme imkanı verir.

İşte daha önce tekrar tekrar yazdığımız, kullanıcının gücü. İlk girdiğinizde sitenin kim olduğunuz hakkında hiçbir fikri yok iken, siz izin verdiğiniz anda sizin bilgilerinizi görüp, sizden herhangi bir belge vs istemeden işlem yapma izni vermesi. Sonrasında aynı düğmede yazan ‘cüzdanı ayır’ (disconnect wallet)’a basarak yine site ile iki yabancı olarak kalmanız..

DeFi’nin yenilikleri asıl burada başlıyor

Kullanıcı, DeFi dünyasında işlem yapmak için sadece merkezi borsalar ya da merkeziyetsiz borsalar kullanmıyor. Aslında DeFi dünyasının ‘lego’ gibi birbiri ile değişken kullanılabilmesi için pek çok farklı ürün de var. Onlara da önümüzdeki yazımızda bakalım…

Not 1: Bu yazı ilk olarak 22 Nisan 2021’de BlockchainIST Center‘da yayınlandı

Not 2: Tüm yazılara Yazılar sekmesinden ulaşabilirsiniz

Genel not: Bu ve diğer yazılarımızın hiçbiri yatırım tavsiyesi değildir. Özellikle DeFi yani merkeziyetsiz finans sektörünün denetime tabi olmamasından dolayı klasik piyasalara göre çok daha riskli olabileceğini göz önünde bulundurun.